Sinds het begin van de coronacrisis wordt gewaarschuwd voor een nieuwe schuldengolf. Onderzoek laat zien dat dit met name bij jongeren en zzp’ers tot toenemende betalingsachterstanden leidt. Onlangs organiseerden de brancheorganisaties voor incassobedrijven, organisaties voor kredietmanagement en deurwaarders een webinar. Hun stelling daarin was dat schuldeisers te weinig aandacht en waardering krijgen. Niet de schuldeisers zelf maar de incasso-organisaties doen een roep om aandacht voor dit thema, de vraag is of de schuldeisers hier echt mee geholpen zijn.
Conny Maathuis van de Nederlandse Vereniging van gecertificeerde Incasso-ondernemingen (NVI) pleit ervoor dat voor schuldeisers de gang naar de rechter goedkoper en sneller gemaakt moet worden. „Ik kan het niet verkopen aan onze leden dat voor een vordering van 550 euro alleen al de griffierechten 500 euro bedragen.” Het dure dagvaarden maakt dat bedrijven de onbetaalde facturen afboeken, stelt ze. Hierdoor stijgen bijvoorbeeld de verzekeringspremies voor ons allemaal, wat leidt tot hogere maatschappelijke kosten.
Extra rechtszaken
De positieve kant van lagere griffierechten is dat de kosten voor een gedagvaarde wanbetaler lager worden. Dat is ontegenzeggelijk waar, maar valt in het niet bij de negatieve kant van deze ontwikkeling, namelijk dat de drempel om te dagvaarden lager komt te liggen. Dat leidt tot duizenden extra rechtszaken. Nog afgezien van de overwerkte magistratuur, is dat onzes inziens zeker niet de oplossing om rekeningen betaald te krijgen.
Het verouderde deel van de incasso-ondernemingen en deurwaarders denkt met dit sneller dagvaarden meer effect te sorteren. Tel de lobby om de tarieven voor gerechtsdeurwaarder te verhogen erbij op, en het is duidelijk wie de prijs betaalt. Bij de (wan)betalers wordt door de incassosector schuld op schuld gestapeld, waarmee deze steeds verder klem worden gezet in een neerwaartse spiraal.
Let wel: rekeningen moeten gewoon betaald worden. Niet afboeken en kwijtschelden. De opkomende tendens van ”sociaal incasseren” heeft echter reeds in de praktijk aangetoond dat als je samen – schuldeiser, wanbetaler en incassobedrijf – aan oplossingen werkt, dat uiteindelijk tot gemiddeld betere incassoresultaten en minder dure gerechtelijke procedures leidt.
Ademruimte
Oplossing van het probleem van betalingsachterstanden vraagt namelijk dat je niet alleen kijkt naar die ene schuld, maar naar álle achterstanden en vooral naar de mensen achter de betalingsachterstand. Het gaat vaak om mensen met forse problemen in de persoonlijke sfeer, een verstandelijke of psychische beperking of een taalachterstand. Zij kunnen door de combinatie van persoonlijke omstandigheden en een laag inkomen simpelweg hun schulden niet betalen. Het gevolg is dat ze zich uit angst verstoppen voor schuldeisers, terwijl dat juist niet is wat je wilt. Sociaal incasseren begint daarom bij het opbrengen van begrip voor het probleem van de schuldenaar en het starten van een veilige dialoog.
Uitgangspunten voor sociaal incasseren zijn de huidige feitelijke betaalmogelijkheden bij de (wan)betaler én de potentiële betaalmogelijkheden in de toekomst. Zorg op basis daarvan voor wat ademruimte. Dat kan in veel situaties betekenen dat schuldeisers langer op hun geld moeten wachten, maar nooit langer dan in een minder verantwoorde incassomethode. Want als je kijkt naar wat er feitelijk mogelijk is, is elke extra euro incasseren niet duurzaam. Het brengt de schuldenaar verder in de problemen, waardoor er nieuwe betaalachterstanden ontstaan met een potentieel risico dat de lopende betalingsachterstand ook niet meer geïncasseerd wordt.
Sneller dagvaarden en hogere gerechtsdeurwaardertarieven zijn niet de oplossing, maar verergeren alleen maar het probleem en vergoten daarmee de kloof tussen arm en rijk. Dat zou een zorg moeten zijn voor ons allemaal. Ook voor de incasso-ondernemingen, organisaties voor kredietmanagement en gerechtsdeurwaarders.
Jaime Jorba Bos is oprichter en directeur van incassobureau Faircasso. Dr. Roeland van Geuns is lector armoede-interventies bij de Hogeschool van Amsterdam.